Analiza indikatora aridnosti na području Deliblatske peščare

Abstract

Deliblatska peščara se nalazi u južnom delu Banata u Vojvodini. Prema procenjenim promenama osnovnih klimatskih parametara u ovom delu Republike Srbije tokom proteklih decenija registrovan je veoma izražen rast godišnjih temperatura vazduha (T), u proseku, 0,52°C po deceniji. Ovaj porast temperature povećao je potencijalnu evapotranspiraciju (PET), koja zajedno sa padavinama može povećati stepen aridnosti klime u istraživanom području.Međutim,u istom periodu zabeležen je porast godišnjih suma padavina (R), od u proseku oko 35 mm po deceniji, što može donekle usporiti aridizaciju peska u peščari. S obzirom na prirodu, poreklo i značaj ekosistema Deliblatske peščare, osnovni cilj ovog rada je da analizira sušu i indeks aridnosti (AI = P/PET), trend procesa aridizacije i njen mogući uticaj na ekosisteme ovog posebnog rezervata prirode. Analize indeksa aridnosti su izvršene u meteorološkim stanicama u Banatskom Karlovcu, Vršcu i Beloj Crkvi za period 1981 - 2010, uzimajući godišnje vrednosti za period vegetacije. Rezultati su pokazali da Deliblatska peščara (Banatski Karlovac) ima veću frekvenciju aridnih godina (AI lt 0,65) u odnosu na lokalitete Vršac i Bela Crkva. Sa druge strane, nivo aridnosti se značajno povećao tokom vegetacionog perioda u peščari, kao i u njenoj okolini. Ova intenzivirana aridnost je rezultat značajnog povećanja potencijalne evapotranspiracije (PET) koja je povezana sa sezonskim padavinama.

Deliblato Sands are located in the southern part of Banat region in Vojvodina province. According to the estimated changes of basic climate parameters in this part of the Republic of Serbia during past decades very strong rise in annual air temperatures (T) was registered, an average of 0.52°C per decade. This rise in temperature increased the potential evapotranspiration (PET), which together with precipitation can increase the degree of aridity of climate in the study area. However, in the same period an increase in annual precipitation sum (P) was observed, an averge of about 35 mm per decade, which may somewhat slow the aridisation of desert sands. Considering the nature, origin and significance of Deliblato Sands ecosystem, the main goal of this paper is to analyse the drought and aridity index (AI = P / PET), analyse the trend of aridisation process and its possible impact on ecosystems of this special nature reserve. Aridity index analyses were performed in meteorological stations Banatski Karlovac, Vrsac and Bela Crkva for the period 1981 - 2010 at the annual values and for the growing season. Results showed that Deliblato desert sands (Banatski Karlovac) stand at a higher frequency of arid years (AI lt 0.65) compared to locations of Vrsac and Bela Crkva. On the other hand, the level of aridity has considerably increased during the vegetation period in desert sands as well in its surroundings. This intensified aridity is the result of considerable increase of potential evapotranspiration (PET) connected to season precipitation.