Primena višekriterijumskog odlučivanja u planiranju mreže šumskih puteva u šumama posebne namene

Abstract

Šumski putevi su najvažniji infrastrukturni objekti u šumama. Prilikom planiranja mreže šumskih puteva u ranijem periodu, uglavnom se vodilo računa da putna mreža zadovolji ekonomske ciljeve i da bude u funkciji iskorišćavanja šuma, dok se danas sve više pažnje posvećuje ekološkim i socijalnim činiocima. Šume posebne namene, kakve su i šume Nacionalnog parka „Fruška gora“, odlikuje čitav niz specifičnosti, ali i različitih ograničenja, koja se moraju uzeti u obzir pri izradi planova upravljanja. Pri planiranju mreže šumskih puteva u šumama posebne namene često se dešava da je potrebno doneti takvu odluku kojom se istovremeno ostvaruje više ciljeva, koji često mogu biti konfliktni. Pri izboru najpogodnijih lokacija za gradnju šumskih puteva u šumama posebne namene, samo jedna struka ne može prepoznati i izvršiti vrednovanje svih uticajnih faktora. Uključivanje interesnih grupa u donošenje odluka o gradnji šumskih puteva u šumama posebne namene, može biti ključ rešenja i pomirenja različitih stavova. Izbor uticajnih kriterijuma na gradnju šumskih puteva u istraživanom području izvršen je u procesu grupnog odlučivanja primenom delfi metode. Od ukupnog broja predloženih kriterijuma izdvojeno je 7 kriterijuma kao veoma uticajnih. Dalje vrednovanje izabranih kriterijuma sprovedeno je primenom analitičkog hijerarahijskog procesa (AHP), čime su dobijeni težinski koeficijenti za svaki kriterijum. Množenjem težinskih koeficijenata sa standardizovanim vrednostima svake ćelije rastera formirane su mape pogodnosti po svakom kriterijumu. Konačna karta pogodnosti izrađena je sintezom (preklapanjem) karata pogodnosti po svakom kriterijumu, a vizuelna predstava koja oslikava prostornu distribuciju različitih kategorija pogodnosti sužava izbor donosiocu odluke oko daljeg razvijanja novih trasa šumskih puteva. Karte pogodnosti područja za gradnju šumskih puteva poslužile su kao osnova za planiranje varijanti mreže šumskih puteva. U svakoj gazdinskoj jedinici izrađene su po tri varijante, a svaka varijanta vrednovana je na osnovu 6 kriterijuma primenom AHP-a. Rezultat ovih analiza je izbor najbolje varijante mreže šumskih puteva u svakoj gazdinskoj jedinici. Primena GIS tehnologije u kombinaciji sa metodama višekriterijumskog odlučivanja predstavlja savremeni trend koji ne može da zameni donosioce odluka, ali im pruža pomoć kako bi doneli najbolju moguću odluku.