Vegetacija vlažnih staništa u Srbiji u uslovima klimatskih promena

Abstract

Ramsarskim područjima se nazivaju ona vlažna staništa koja se nalaze na listi međunarodno značajnih područja, prema Ramsarskoj konvenciji. Predmet istraživanja ove doktorske disertacije je vegetacija na tri ramsarska područja u Srbiji (Zasavica, Peštersko polje i Labudovo okno) i njena pretpostavljena dinamika, uslovljena promenama faktora životne sredine i klime, prema IPCC scenarijima emisija (A1B i A2). Ciljevi disertacije su podrazumevali detaljnu analizu uslova sredine, postojeće vegetacije i C-S-R biljnih strategija, kao i analizu projektovanih klimatskih uslova. Na osnovu ovih istraživanja dalji ciljevi su se odnosili na odgovor vegetacije na pretpostavljene promene, kao i na ulogu vegetacije u promenama strukture predela. Evaluacija ekološkog karaktera vlažnih staništa u cilju odgovornoh korišćenja, postavljena je kao poslednji cilj. Rezultati fitocenoloških analiza pokazuju da je vegetacija na sva tri istraživana područja heterogena. S obzirom da se sastoji iz mozaično raspoređenih šumskih, žbunastih, travnih i vodenih zajednica, može da prati dinamiku koju diktiraju uslovi sredine. C-S-R analiza je pokazala, da je dinamika biljnih zajednica na vlažnim staništima uslovljena stalnom borbom za resurse (kompeticijom), kao i smenjivanjem poremećaja i stresa. Povećanje temperature i neravnomerna raspodela padavina su projektovani za sva tri istraživana područja i prema A1B i prema A2 scenariju. Stoga, staništa će postati pogodnija za travne i vodene vrste, a manje pogodna za šumske i žbunaste biljne vrste. Analizom predeonih obrazaca na istraživanim područjima, utvrđeno je postojanje procesa koji utiču na strukturu predela. Nejednak stepen primene principa odgovornog korišćenja vlažnih staništa, utvrđen je evaluacijom njihovog ekološkog karaktera.

Wetlands that belong to the list of internationally important areas, according to the Ramsar Convention, are named Ramsar sites. The overall objective of this thesis is vegetation at three Ramsar sites in Serbia (Zasavica, Peštersko polje and Labudovo okno), and its presupposed dynamics, shaped by the environmental and climate changes, according to the IPCC SRES (A1B and A2). The thesis was aimed to analyze environmental conditions, vegetation and C-S-R plant strategies, in detail. In addition, to analyze projected climate conditions and vegetation response to the changes. Finally, to examine the roll of vegetation in landscape structure changes, and to evaluate ecological character of wetlands, from the aspect of their wise use. The results of the phytocoenological analyses have revealed the heterogeneity of vegetation, at all three studied sites. As it consists of the mosaic of forest, shrub, grassland and wetland communities, it can be able to keep up with the dynamics set by the environment. C-S-R analysis showed that the wetland vegetation dynamics is influenced by the constant competition for the resources, and by disturbance and stress alterations. Temperature increase and precipitation irregularity are projected for all three studied areas, according to the both A1B an A2 scenarios. Therefore, habitats will become more suitable for grassland and wetland species, and less suitable for forest and shrub plants. The analysis of landscape patterns determined the existence of processes which can change the landscape structure. An uneven implementation of the principles of wise use of wetlands has been identified by the evaluation of their ecological character.