Stanje elemenata životne sredine u široj zoni bivših rudnika urana u slivu Trgoviškog Timoka

Abstract

Na jugozapadnim padinama Stare planine, istočno od naselja Kalna, u pojasu bukovih šuma, nalazi se rudno polje 'Janja'. U okviru ovog rudnog polja vršena je eksploatacija urana iz tri rudnika: 'Mezdreja', 'Gabrovnica' i 'Srneći Do', koji su prestali sa radom još 1966. godine. Kao posledica rudarenja, na prostoru oko ovih bivših rudnika urana, delom je narušena prirodna ekološka ravnoteža. Tereni rudnog polja 'Janja' najvećim delom su izgrađeni od granita, a obodni deo od metamorfnih stena. Analizirani su, pored ostalih i rezultati geoekoloških ispitivanja iz 1993. godine koji prikazuju koncentracije prirodnih radioaktivnih elemenata u zemljištu, aluvijalnom nanosu, na haldištima i podzemnim i površinskim vodama. Za terenska istraživanja su korišćene metode radiometrijskog premera, emanacije i hidrogeohemijskih ispitivanja, a njih je pratilo prikupljanje uzoraka za laboratorijska ispitivanja. Na osnovu rezultata geoekoloških ispitivanja, a imajući u vidu da rudarska eksploatacija urana može u dužem vremenskom periodu da naruši prirodnu ravnotežu, prikazane su koncentracije pojedinih elemenata i njihov mogući uticaj na vodu, zemljište i vazduh na istraživanom području.

Mineral field 'Janja' extends over the Southwest slope of Stara Planina Mt., eastward from the village of Kalna in the belt of beech-fir forests. Exploitation of uranium used to be performed in three mines within this area, i.e. 'Mezdreja', 'Gabrovnica', and 'Srneći Do', which are now closed down. One of the consequences of mining around these mines is partial degradation of natural balance. The greatest part of the terrain consists of granite, whereas metamorphic rocks are at the periphery. A geological survey with respect to the concentration of natural radioactive elements in the soil within the area of aforementioned mines has been conducted once so far. Alluvial sediment, ground and surface waters, as well as disposal were also examined. During the field study, radioactivity was measured and the methods of emanation and hydro-geochemical assessment were used, which was followed by collecting of samples for laboratory examination. The state of ele­ments of the environment within the surveyed area is presented hereinafter on the basis of the existing data, having in mind that exploitation of uranium may disrupt natural balance in the long run.