Anatomske osobine stabala Taxodium distichum (L.) Rich. na aluvijalnim staništima u Srbiji

Abstract

U okviru ove doktorske disertacije, istraživane su anatomske karakteristike stabala Taxodium distichum (L.) Rich. na području Velikog ratnog ostrva i Bačke Palanke. U tom cilju, vršena je makroskopska analiza drveta i kore, kao i detaljna mikroskopska analiza ksilema. Za detaljan opis makroskopske građe drveta, određene su širine prstenova prirasta i udeo pozne zone unutar prstena prirasta, dok je mikroskopska građa ksilema obuhvatala istraživanje sledećih elemenata: visine i broja traka lignuma po mm2, širine i dužine aksijalnih traheida, kao i njihovog broja po mm2. Kako bi se obavile neophodne analize, oborena su po tri stabla na oba lokaliteta. Pritom je bilo važno da su odabrane jedinke semenog porekla, da su zadovoljavajućeg zdravstvenog i fiziološkog stanja i da nemaju značajnijih tehničkih oštećenja. Iz oborenih stabala su napravljeni koturovi na 0.3 m i 1.3 m visine, iz njih odgovarajući isečci koji obuhvataju blokove sa oznakama od 1 do n, što znači da su obuhvaćeni svi prstenovi prirasta od srži do kore. U okviru blokova su pravljeni trajni anatomski preparati na kojima su obavljene sve neophodne analize. Utvrđeno je da su prstenovi prirasta u proseku širi kod stabala sa Velikog ratnog ostrva nego u Bačkoj Palanci, što se može povezati sa sadržajem dostupne vode u zemljištu. U pogledu udela pozne zone unutar prstena prirasta, procentualno je zastupljenija pozna zona kod stabala sa užim (Bačka Palanka) nego kod stabala sa širim prstenovima prirasta (Veliko ratno ostrvo). Na oba lokaliteta je prisutan trend opadanja učešća pozne zone sa visinom debla. Kora je nešto deblja i hrapavija kod stabala iz Bačke Palanke, što se može dovesti u vezu sa starošću. U pogledu elemenata mikroskopske građe drveta, visine traka lignuma su veće, a njihova brojnost manja kod stabala sa lokaliteta Veliko ratno ostrvo. Širina lumena traheida u velikoj meri zavisi od zone unutar prstena prirasta – šire su u ranoj zoni na Velikom ratnom ostrvu, a uže u poznoj zoni u odnosu na Bačku Palanku. Dužina aksijalnih traheida uslovljena je zonom prstena prirasta koja se uzorkuje. U ranoj zoni su aksijalne traheide znatno duže kod stabala sa Velikog ratnog ostrva, dok su u poznoj nešto kraće u odnosu na stabla sa lokaliteta Bačka Palanka. Broj traheida po mm2 se ne razlikuje značajnije između lokaliteta. Na osnovu dobijenih rezultata, može se konstatovati da taksodijum na aluvijalnim staništima u Srbiji ima zadovoljavajuće morfo-anatomske osobine, što može nagovestiti da drvo ima širok opseg upotrebe. Imajući u vidu zavidan reproduktivni potencijal vrste, kao i dokazano visok stepen adaptibilnosti i produktivnosti u uslovima Srbije, preporuka je da se taksodijum u što većem obimu uvodi u našu dendrofloru, pre svega osnivanjem plantaža sa ovom brzorastućom vrstom.

The scope of this doctoral dissertation was to investigate anatomical characteristics of Taxodium distichum (L.) Rich. in the area of Veliko ratno ostrvo and Bačka Palanka. Therefore, macroscopic analyze of wood and bark, and detailed microscopic wood analyze, as well, was performed. In order to describe detailed macroscopic wood structure, growth rings width, and proportion of late wood zone inside growth rings were determined. As for microscopic wood structure, following elements were measured: woody rays height, woody rays number per mm2, width and length of tracheids, and its number per mm2, as well. In order to perform all necessary analyzes, overall six trunks (three from the first and three from the other location) were fallen. It was important that chosen trunks originated from the seed, that they were healthy and had good physiological state withouth some visible technical deficiences. From the fallen trunks, there were made appropriate wood cuttings at the base (0.3 m) and at the breast height (1.3 m) of the trunk. Within these wood cuttings, there were formed blocks numbered from 1 to n, including all growth rings from the pith to the bark. Permanent anatomical samples were taken inside these blocks. There was determined that growth rings were on average wider by trunks from Veliko ratno ostrvo than by the others from Bačka Palanka. It could be related to content of available water in the ground. As for proportion of late wood zone inside the growth rings, it was more expressed by narrower (Bačka Palanka) than by wider growth rings (Veliko ratno ostrvo). At both sites, proportion of late wood zone decreased with height of the stem. Due to the age, bark was a bit thicker by trunks of Bačka Palanka. As for elements of microscopic wood structure, woody rays were higher, but less numerous on Veliko ratno ostrvo. Tracheids lumen width depended a lot on wood zone inside the growth rings – they were wider in a early wood zone on Veliko ratno ostrvo, but narrower in a late wood zone than in Bačka Palanka. Tracheids lengths were also dependent on sampled wood zone – tracheids were much longer in a early wood zone on Veliko ratno ostrvo, but a bit shorter in a late wood zone than in Bačka Palanka. Number of tracheids per mm2 did not vary a lot between these sites. On the base of obtained results, it could be deduced that morpho-anatomical characteristics of Taxodium distichum (L.) Rich. on alluvial sites in Serbia are satisfactory. It could induce a wide range of usage of this wood. Bearing on mind its big reproductive potential, and its high degree of adaptibility and productivity in Serbia, as well, introduction of Taxodium distichum (L.) Rich. in Serbian dendroflora could be recommended, before all by plantations establishing with these fast-growing species.